Pracownia Psychoedukacji przygotowała raport z problematyki zażywania metaamfetaminy w Polsce.
Problem zażywania metaamfetaminy w Polsce obejmuje wiele poziomów. Podstawowy wymiar dotyczy systematyki obejmującej często w badaniach łączne ujęcie narkotyków z grupy amfetamin a więc także łączne traktowanie amfetaminy i metaamfetaminy. Prowadzi to do problemu rzeczywistego szacowania skali zażywania metaamfetaminy. Sytuacja taka wynika w znacznym stopniu z marginalnego, do tej pory, występowania w Polsce metaamfetaminy. Było to bezpośrednio związane z dominacją amfetaminy na polskim rynku narkotykowym. Polskie podziemie narkotykowe jako jeden z czołowych światowych producentów amfetaminy długo i skutecznie blokowało rozpowszechnianie i produkcję metaamfetaminy w Polsce. Obecnie można przypuszczać, że sytuacja powoli zaczyna odzwierciedlać ogólnoeuropejskie tendencje zwiększania się odsetka zażywających metaamfetaminę. Świadczyć o tym mogą zarówno pojawiające się przypadki konfiskaty hurtowych ilości metaamfetaminy jak i likwidacje pierwszych polskich wytwórni tego narkotyku. Dodatkowo ryzyko znacznego zwiększenia udziału metaamfetaminy w krajowym rynku narkotykowym potęguje sąsiedztwo Czech – głównego europejskiego wytwórcy tego narkotyku.
Osobny problem zażywania metaamfetaminy w Polsce stanowi coraz szersze nagłaśnianie w krajowych mediach możliwości produkcji tego narkotyku w warunkach domowych laboratoriów. W polskich portalach internetowych bez trudu odnaleźć można receptury produkcji metaamfetaminy z powszechnie dostępnych składników: leków dostępnych w aptekach bez recepty i substancji chemicznych nie objętych kontrolą handlu. W zestawieniu z niską ceną domowo produkowanego narkotyku i licznymi powikłaniami wynikającymi z zanieczyszczania tak powstałej metaamfetaminy spodziewać można się dalszych przypadków komplikacji po zażyciu metaamfetaminy domowej produkcji.
Problem narkotyków i narkomanii w Polsce – najnowsze dane
Ostatnie badania dotyczące używania narkotyków syntetycznych przeprowadzono w 2008 roku wśród młodzieży (18 -19 lat) oraz w 2009 w całym społeczeństwie (15-75). Obydwa te badania zostały powtórzone przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN) pod koniec 2010 roku. Jednak wyniki pomiarów z 2010 roku będą dostępne dopiero w 2011 roku. Według ostatnich dostępnych danych w 2008 roku 5,5% młodzieży szkolnej w wieku 18-19 przyznało się do zażycia ekstazy kiedykolwiek w życiu oraz 1,3 % dorosłych (2009). W przypadku amfetaminy odsetki były wyższe. Prawie co dziesiąta osoba w wieku 18-19 przyznała się do zażycia amfetaminy kiedykolwiek w życiu (9%), a wśród dorosłych odsetek ten wynosił 2,8 %. Wśród osób korzystających z programów wymiany igieł i strzykawek, 61% to użytkownicy amfetaminy. Uzupełnieniem informacji o rozmiarach używania narkotyków syntetycznych są dane od służb zajmujących się redukcją podaży na narkotyki. Ilość skonfiskowanej amfetaminy wzrosła do 422 kg w 2009 roku (z 356 kg w 2008 roku), ale spadła liczba skonfiskowanych tabletek ekstazy z 652 tysięcy w 2008 roku do 219 tysięcy w 2009. Oprócz ilości skonfiskowanych narkotyków dostępne są dane o liczbie przestępstw. W 2009 roku wzrosła liczba przestępstwa popełnionych z powodu amfetaminy (z 13275 w 2008 do 1454 w 2009). W przypadku ekstazy mamy odwrotną tendencję, czyli spadek z 2279 (2008) do 1863 (2009). W 2009 połowa przestępstw amfetaminowych stwierdzona była z artykułu 62, a w przypadku ekstazy co czwarte przestępstwo to przestępstwo z artykułu 62. Najwięcej przestępstw z powodu ekstazy stwierdzono z artykułu 59 (nakłanianie do zażywania narkotyków): 46%. W latach 2006- 2008 policja w każdym roku wykrywała około 15 laboratoriów produkujących amfetaminę. W 2009 roku ujawniono o połowę mniej laboratoriów, tj. 8. Na nielegalnym rynku amfetamina była najczęściej sprzedawana w cenie 36 złotych za gram (2009 dane policji). Tabletki ekstazy najczęściej oferowane było w cenie 12 zł (2009 dane Policji). Według danych Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego (CLK) średnia czystość amfetaminy zmniejszyła się w ciągu ostatnich lat do 24% (2009). Najbardziej typowa (modalna) wartość procentowa była mniejsza i wynosiła 17%. Tabletki sprzedawane na rynku jako ekstazy zwierają różne substancje z grupy amfetamin. Co czwarta tabletka w składzie miała MDMA, MDEA, MDA. Co trzecia mieszankę amfetaminy z MDMA. 12% tabletek zawierało tylko amfetaminę.
Podejmowane działania
W ostatnich latach w ramach przeciwdziałania narkomanii zwiększano dostępność programów leczniczych oraz profilaktycznych jak również pracowano nad poprawą jakości wdrażanych programów. W 2009 i 2010 roku kontynuowane były prace nad podnoszeniem jakości działań profilaktycznych poprzez stworzenie systemu rekomendowanych programów profilaktycznych oraz opracowaniem europejskich standardów jakości programu profilaktycznego. Dynamicznie zmieniająca się scena narkotykowa wymagała objęcia monitorowaniem nowych substancji. W 2008 roku rozpoczęto monitorowanie problemu „dopalaczy” poprzez realizację ogólnopolskich badań (na młodzieży), w 2009 roku także w populacji dorosłej oraz w roku 2010 (wśród obu grup). Wyniki badań realizowanych wspólnie z Fundacją CBOS oraz SMG/KRC zostały przedstawione w niniejszym artykule w analizie sytuacji dotyczącej poszczególnych substancji. Odpowiedzią na nowe zjawisko było wdrożenie nowych kampanii profilaktycznych. Od 2008 roku KBPN realizowało dwie kampanie profilaktyczne pt.: „Dopalacze mogą cię wypalić” (2008) oraz „Brałeś, nie jedź” (2009). Ważnym partnerem w działaniach mających na celu ograniczenie skali zjawiska używania narkotyków były gminy i urzędy marszałkowskie. Należy podkreślić wzrost zaangażowania samorządu lokalnego w profilaktykę. W 2009 roku gminy wydały na przeciwdziałanie narkomanii 64 miliony złotych. Zwiększyły się nakłady Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie osób uzależnionych w ramach realizacji KPPN. W 2009 NFZ wydał na leczenie osób uzależnionych ponad 110 milionów złotych. Zwiększa się dostępność leczenia dla osób uzależnionych od narkotyków. W ciągu ostatnich lat powstały nowe ośrodki leczenia osób uzależnionych oraz programy metadonowe. Wzrasta także aktywność policji oraz inspekcji sanitarnej. Liczba przestępstw stwierdzonych wzrosła z 57 382 w 2008 roku do 68288 w 2009, a liczby osób podejrzanych z 25971 (2008) do 26204 (2009).
Podsumowanie i wnioski
Dane epidemiologiczne wskazują na zahamowanie tendencji wzrostowych, a nawet pierwsze oznaki tendencji spadkowych używania narkotyków. Domniemywać jednak należy, że spadek ten jest wynikiem przeniesienia części rekreacyjnego zażywania narkotyków w obszar legalnych substancji masowo dostępnych w ramach sieci handlu tzw.”dopalaczami” (smartshop). Dodatkowym problemem badawczym staje się utrudniony dostęp do grup młodzieży szkolnej. W obliczu zbliżającego się niżu demograficznego, i idącego w ślad za nim kryzysu szkolnictwa publicznego w Polsce, dyrektorzy szkół wolą nie uwidaczniać problemu narkotykowego w ich szkołach i z najwyższą nieufnością traktują wszelkie działania badawcze w tym zakresie.
Spadek liczby wykrytych laboratoriów można tłumaczyć zarówno jako zmniejszenie się produkcji amfetaminy albo skuteczniejsze ukrywanie nielegalnych miejsc produkcji przez świat przestępczy. W 2009 roku zwiększyła się kontrola rynku narkotykowego poprzez intensyfikację działań Policji i innych służb. Liczba przestępstw stwierdzonych, która spadała w latach 2007 – 2008 osiągnęła w 2009 roku prawie wartość z 2006. W tym roku stwierdzono najwięcej przestępstw z Ustawy tj. 70 202. O wzmocnieniu działań świadczy również fakt, że w przypadku większości nielegalnych substancji nastąpił wzrost ilości skonfiskowanych narkotyków w 2009 roku. Jedynie zmniejszyła się ilość ujawnionego haszyszu oraz liczba zabezpieczonych tabletek ekstazy. W 2010 policja wspólnie z inspekcją sanitarną działała w ramach akcji przeciwko sklepom z tzw. „dopalaczami”. Analizując instytucjonalne reakcję na problem narkotyków należy zauważyć wzrost nakładów na działania z zakresu redukcji popytu (NFZ – leczenie, samorząd terytorialny – profilaktyka). W dalszym ciągu należy pracować nad poprawą jakości prowadzonych działań szczególnie w obszarze profilaktyki. Uwagi wymaga wzrost dostępności do programów redukcji szkód np. większa dostępność leczenia substytucyjnego. Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie czy spadek liczby programów wymiany igieł i strzykawek jest efektem zmniejszania się rozmiarów iniekcyjnego używania narkotyków czy brakiem zasobów do ich prowadzenia. Rok 2010 jest ostatnim rokiem realizacji KPPN na lata 2006 – 2010 będzie zatem możliwość w przyszłym roku oceny realizacji całego programu. Wiele działań KPPN podejmowanych było w ostatnim roku jego realizacji tj. w 2010. Badanie epidemiologiczne przeprowadzone w 2010 pozwolą na ocenę skuteczności wdrożonych rozwiązań
Niestety wciąż brak rzetelnych danych na temat rozmiaru zażywania metaamfetaminy w Polsce, co z pewnością będzie musiało ulec zmianie wraz z narastającym problemem osób uzależnionych od tej substancji.
Bibliografia:
Ahlström, S., Hibell, B., Guttormorsson, U., Balakireva, O., Bjarnason, T., Kokkevi, A., Kraus, L. (2009). The 2007 ESPAD Report. The Swedish Council for Information on Alkohol and others Drugs. Stockholm.
Badora, B., Kolbowska, A., Lutostański, M., Kalka, J., Wenzel, M., Wciórka, B., Feliksiak, M., Roguska, B., Pankowski, K., Gwiazda, M. (2008). Centrum Badania Opinii Społecznej - Raport z badania Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną – młodzież 2008, CBOS, Warszawa. http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=169974
red. Malczewski, A., Bukowska, B., Jabłoński, P., Kidawa, M., Struzik, M., Sokołowska, E., Radomska, A., Chojecki, D., Bajerowska, B., Jędruszak, Ł., Muszyńska, D., Krawczyk, W. (2010) Raport Krajowy 2010: Sytuacja narkotykowa w Polsce, Warszawa, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Malczewski, A., Struzik, M., Jaśkiewicz, A. (2009). Pierwsze ogólnopolskie badanie klientów oraz programów niskoprogrowych w 2008 roku. Projekt francusko-polski. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=216384
Malczewski, A., (2010). Raport z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii przez gminy w 2009 – zakres działania oraz trendy. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. (maszynopis).
Malczewski, A., (2010). Nielegalny rynek oraz redukcja podaży na narkotyki. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=258540
Malczewski, A. (2010) Zgony z powodu narkotyków analiza trendów i zróżnicowania terytorialnego. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=243868
Malczewski, A. Kidawa M. (2010) Używanie substancji psychoaktywnych w populacji generalnej – wyniki badania z 2009 roku. Serwis Informacyjny NARKOMANIA nr 3 (52) 2010 http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=258735
Sierosławki, J. (2007) "Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów" Instytut Psychiatrii i Neurologii. Instytut Psychiatrii i Neurlogii http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=180387
Opracował: Artur Giza-Zwierzchowski
Problem zażywania metaamfetaminy w Polsce obejmuje wiele poziomów. Podstawowy wymiar dotyczy systematyki obejmującej często w badaniach łączne ujęcie narkotyków z grupy amfetamin a więc także łączne traktowanie amfetaminy i metaamfetaminy. Prowadzi to do problemu rzeczywistego szacowania skali zażywania metaamfetaminy. Sytuacja taka wynika w znacznym stopniu z marginalnego, do tej pory, występowania w Polsce metaamfetaminy. Było to bezpośrednio związane z dominacją amfetaminy na polskim rynku narkotykowym. Polskie podziemie narkotykowe jako jeden z czołowych światowych producentów amfetaminy długo i skutecznie blokowało rozpowszechnianie i produkcję metaamfetaminy w Polsce. Obecnie można przypuszczać, że sytuacja powoli zaczyna odzwierciedlać ogólnoeuropejskie tendencje zwiększania się odsetka zażywających metaamfetaminę. Świadczyć o tym mogą zarówno pojawiające się przypadki konfiskaty hurtowych ilości metaamfetaminy jak i likwidacje pierwszych polskich wytwórni tego narkotyku. Dodatkowo ryzyko znacznego zwiększenia udziału metaamfetaminy w krajowym rynku narkotykowym potęguje sąsiedztwo Czech – głównego europejskiego wytwórcy tego narkotyku.
Osobny problem zażywania metaamfetaminy w Polsce stanowi coraz szersze nagłaśnianie w krajowych mediach możliwości produkcji tego narkotyku w warunkach domowych laboratoriów. W polskich portalach internetowych bez trudu odnaleźć można receptury produkcji metaamfetaminy z powszechnie dostępnych składników: leków dostępnych w aptekach bez recepty i substancji chemicznych nie objętych kontrolą handlu. W zestawieniu z niską ceną domowo produkowanego narkotyku i licznymi powikłaniami wynikającymi z zanieczyszczania tak powstałej metaamfetaminy spodziewać można się dalszych przypadków komplikacji po zażyciu metaamfetaminy domowej produkcji.
Problem narkotyków i narkomanii w Polsce – najnowsze dane
Ostatnie badania dotyczące używania narkotyków syntetycznych przeprowadzono w 2008 roku wśród młodzieży (18 -19 lat) oraz w 2009 w całym społeczeństwie (15-75). Obydwa te badania zostały powtórzone przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN) pod koniec 2010 roku. Jednak wyniki pomiarów z 2010 roku będą dostępne dopiero w 2011 roku. Według ostatnich dostępnych danych w 2008 roku 5,5% młodzieży szkolnej w wieku 18-19 przyznało się do zażycia ekstazy kiedykolwiek w życiu oraz 1,3 % dorosłych (2009). W przypadku amfetaminy odsetki były wyższe. Prawie co dziesiąta osoba w wieku 18-19 przyznała się do zażycia amfetaminy kiedykolwiek w życiu (9%), a wśród dorosłych odsetek ten wynosił 2,8 %. Wśród osób korzystających z programów wymiany igieł i strzykawek, 61% to użytkownicy amfetaminy. Uzupełnieniem informacji o rozmiarach używania narkotyków syntetycznych są dane od służb zajmujących się redukcją podaży na narkotyki. Ilość skonfiskowanej amfetaminy wzrosła do 422 kg w 2009 roku (z 356 kg w 2008 roku), ale spadła liczba skonfiskowanych tabletek ekstazy z 652 tysięcy w 2008 roku do 219 tysięcy w 2009. Oprócz ilości skonfiskowanych narkotyków dostępne są dane o liczbie przestępstw. W 2009 roku wzrosła liczba przestępstwa popełnionych z powodu amfetaminy (z 13275 w 2008 do 1454 w 2009). W przypadku ekstazy mamy odwrotną tendencję, czyli spadek z 2279 (2008) do 1863 (2009). W 2009 połowa przestępstw amfetaminowych stwierdzona była z artykułu 62, a w przypadku ekstazy co czwarte przestępstwo to przestępstwo z artykułu 62. Najwięcej przestępstw z powodu ekstazy stwierdzono z artykułu 59 (nakłanianie do zażywania narkotyków): 46%. W latach 2006- 2008 policja w każdym roku wykrywała około 15 laboratoriów produkujących amfetaminę. W 2009 roku ujawniono o połowę mniej laboratoriów, tj. 8. Na nielegalnym rynku amfetamina była najczęściej sprzedawana w cenie 36 złotych za gram (2009 dane policji). Tabletki ekstazy najczęściej oferowane było w cenie 12 zł (2009 dane Policji). Według danych Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego (CLK) średnia czystość amfetaminy zmniejszyła się w ciągu ostatnich lat do 24% (2009). Najbardziej typowa (modalna) wartość procentowa była mniejsza i wynosiła 17%. Tabletki sprzedawane na rynku jako ekstazy zwierają różne substancje z grupy amfetamin. Co czwarta tabletka w składzie miała MDMA, MDEA, MDA. Co trzecia mieszankę amfetaminy z MDMA. 12% tabletek zawierało tylko amfetaminę.
Podejmowane działania
W ostatnich latach w ramach przeciwdziałania narkomanii zwiększano dostępność programów leczniczych oraz profilaktycznych jak również pracowano nad poprawą jakości wdrażanych programów. W 2009 i 2010 roku kontynuowane były prace nad podnoszeniem jakości działań profilaktycznych poprzez stworzenie systemu rekomendowanych programów profilaktycznych oraz opracowaniem europejskich standardów jakości programu profilaktycznego. Dynamicznie zmieniająca się scena narkotykowa wymagała objęcia monitorowaniem nowych substancji. W 2008 roku rozpoczęto monitorowanie problemu „dopalaczy” poprzez realizację ogólnopolskich badań (na młodzieży), w 2009 roku także w populacji dorosłej oraz w roku 2010 (wśród obu grup). Wyniki badań realizowanych wspólnie z Fundacją CBOS oraz SMG/KRC zostały przedstawione w niniejszym artykule w analizie sytuacji dotyczącej poszczególnych substancji. Odpowiedzią na nowe zjawisko było wdrożenie nowych kampanii profilaktycznych. Od 2008 roku KBPN realizowało dwie kampanie profilaktyczne pt.: „Dopalacze mogą cię wypalić” (2008) oraz „Brałeś, nie jedź” (2009). Ważnym partnerem w działaniach mających na celu ograniczenie skali zjawiska używania narkotyków były gminy i urzędy marszałkowskie. Należy podkreślić wzrost zaangażowania samorządu lokalnego w profilaktykę. W 2009 roku gminy wydały na przeciwdziałanie narkomanii 64 miliony złotych. Zwiększyły się nakłady Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie osób uzależnionych w ramach realizacji KPPN. W 2009 NFZ wydał na leczenie osób uzależnionych ponad 110 milionów złotych. Zwiększa się dostępność leczenia dla osób uzależnionych od narkotyków. W ciągu ostatnich lat powstały nowe ośrodki leczenia osób uzależnionych oraz programy metadonowe. Wzrasta także aktywność policji oraz inspekcji sanitarnej. Liczba przestępstw stwierdzonych wzrosła z 57 382 w 2008 roku do 68288 w 2009, a liczby osób podejrzanych z 25971 (2008) do 26204 (2009).
Podsumowanie i wnioski
Dane epidemiologiczne wskazują na zahamowanie tendencji wzrostowych, a nawet pierwsze oznaki tendencji spadkowych używania narkotyków. Domniemywać jednak należy, że spadek ten jest wynikiem przeniesienia części rekreacyjnego zażywania narkotyków w obszar legalnych substancji masowo dostępnych w ramach sieci handlu tzw.”dopalaczami” (smartshop). Dodatkowym problemem badawczym staje się utrudniony dostęp do grup młodzieży szkolnej. W obliczu zbliżającego się niżu demograficznego, i idącego w ślad za nim kryzysu szkolnictwa publicznego w Polsce, dyrektorzy szkół wolą nie uwidaczniać problemu narkotykowego w ich szkołach i z najwyższą nieufnością traktują wszelkie działania badawcze w tym zakresie.
Spadek liczby wykrytych laboratoriów można tłumaczyć zarówno jako zmniejszenie się produkcji amfetaminy albo skuteczniejsze ukrywanie nielegalnych miejsc produkcji przez świat przestępczy. W 2009 roku zwiększyła się kontrola rynku narkotykowego poprzez intensyfikację działań Policji i innych służb. Liczba przestępstw stwierdzonych, która spadała w latach 2007 – 2008 osiągnęła w 2009 roku prawie wartość z 2006. W tym roku stwierdzono najwięcej przestępstw z Ustawy tj. 70 202. O wzmocnieniu działań świadczy również fakt, że w przypadku większości nielegalnych substancji nastąpił wzrost ilości skonfiskowanych narkotyków w 2009 roku. Jedynie zmniejszyła się ilość ujawnionego haszyszu oraz liczba zabezpieczonych tabletek ekstazy. W 2010 policja wspólnie z inspekcją sanitarną działała w ramach akcji przeciwko sklepom z tzw. „dopalaczami”. Analizując instytucjonalne reakcję na problem narkotyków należy zauważyć wzrost nakładów na działania z zakresu redukcji popytu (NFZ – leczenie, samorząd terytorialny – profilaktyka). W dalszym ciągu należy pracować nad poprawą jakości prowadzonych działań szczególnie w obszarze profilaktyki. Uwagi wymaga wzrost dostępności do programów redukcji szkód np. większa dostępność leczenia substytucyjnego. Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie czy spadek liczby programów wymiany igieł i strzykawek jest efektem zmniejszania się rozmiarów iniekcyjnego używania narkotyków czy brakiem zasobów do ich prowadzenia. Rok 2010 jest ostatnim rokiem realizacji KPPN na lata 2006 – 2010 będzie zatem możliwość w przyszłym roku oceny realizacji całego programu. Wiele działań KPPN podejmowanych było w ostatnim roku jego realizacji tj. w 2010. Badanie epidemiologiczne przeprowadzone w 2010 pozwolą na ocenę skuteczności wdrożonych rozwiązań
Niestety wciąż brak rzetelnych danych na temat rozmiaru zażywania metaamfetaminy w Polsce, co z pewnością będzie musiało ulec zmianie wraz z narastającym problemem osób uzależnionych od tej substancji.
Bibliografia:
Ahlström, S., Hibell, B., Guttormorsson, U., Balakireva, O., Bjarnason, T., Kokkevi, A., Kraus, L. (2009). The 2007 ESPAD Report. The Swedish Council for Information on Alkohol and others Drugs. Stockholm.
Badora, B., Kolbowska, A., Lutostański, M., Kalka, J., Wenzel, M., Wciórka, B., Feliksiak, M., Roguska, B., Pankowski, K., Gwiazda, M. (2008). Centrum Badania Opinii Społecznej - Raport z badania Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną – młodzież 2008, CBOS, Warszawa. http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=169974
red. Malczewski, A., Bukowska, B., Jabłoński, P., Kidawa, M., Struzik, M., Sokołowska, E., Radomska, A., Chojecki, D., Bajerowska, B., Jędruszak, Ł., Muszyńska, D., Krawczyk, W. (2010) Raport Krajowy 2010: Sytuacja narkotykowa w Polsce, Warszawa, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Malczewski, A., Struzik, M., Jaśkiewicz, A. (2009). Pierwsze ogólnopolskie badanie klientów oraz programów niskoprogrowych w 2008 roku. Projekt francusko-polski. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=216384
Malczewski, A., (2010). Raport z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii przez gminy w 2009 – zakres działania oraz trendy. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. (maszynopis).
Malczewski, A., (2010). Nielegalny rynek oraz redukcja podaży na narkotyki. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=258540
Malczewski, A. (2010) Zgony z powodu narkotyków analiza trendów i zróżnicowania terytorialnego. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (maszynopis). http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=243868
Malczewski, A. Kidawa M. (2010) Używanie substancji psychoaktywnych w populacji generalnej – wyniki badania z 2009 roku. Serwis Informacyjny NARKOMANIA nr 3 (52) 2010 http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=258735
Sierosławki, J. (2007) "Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów" Instytut Psychiatrii i Neurologii. Instytut Psychiatrii i Neurlogii http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=180387
Opracował: Artur Giza-Zwierzchowski
Komentarze
Prześlij komentarz